PROWADZĄCY: Bożena Adamejt
zajęcia odbywają się:
wtorek
09.00 - 13.00
środa
09.00 - 13.00
Piątek
09.00 - 12.00
Kochani rodzice ponownie wracam do obszaru samogłosek !
„Świat samogłosek” – wprowadzanie do poznawania przez dzieci samogłosek, szczególnie poznanie pracy narządów mowy, artykułowanie samogłosek przez obserwację układu narządów artykulacji, naśladowanie ich położenia, rozpoznawanie przez testowanie dotykiem warg, zębów, języczka. Kształcenie słuchu mownego dziecka w połączeniu z artykulacją samogłosek zachęca dzieci do spontanicznej gimnastyki ,,buzi i języczka’’. Czynnikiem wspierającym realizację powyższego celu były polecenia ujmujące w prosty sposób- pewne, łatwe do zauważenia mechanizmy artykulacji. Polecenia kierowane do dzieci miały brzmienie np.:
- spróbuj zaokrąglić wargi [o],
- może uda Ci się zaokrąglone wargi wysunąć do przodu [u].
,, Dziecięcy Świat Samogłosek''
Dlaczego są one tak ważne?. Samogłoski dlatego są ważne, zanim Wasza pociecha zacznie je czytać.
Kochany rodzicu:
Zapamiętaj, że bez samogłoski nie można utworzyć sylaby. Jest to szczególnie ważne, gdy chcemy np. ,,przenieść'' część wyrazu do następnej linijki.
Samogłoska to taka, która jest SAMA – nic się do niej nie przyczepia i można ją długo śpiewać np.: aaaaaa, iiiiii, uuuuuu, itd.
Samogłoski są doskonała formą przygotowania, usprawniania i doskonalenia motoryki narządów mowy dziecka do prawidłowej realizacji wszystkich głosek. Wywoływanie dźwięków w kolejności a,o,u,e,i,y ma fonetyczne uzasadnienie. Uwzględnia poziome i pionowe ruchy języczka, charakterystyczne dla poszczególnych samogłosek, zachowanie się warg oraz stopień trudności ich artykulacji. Utrwalanie wymowy dziecka można wspomagać wykorzystując analizator wzrokowy, np. oznaczając kolorem czerwonym ćwiczone samogłoski np. na materiale wyrazowo-obrazkowym do utrwalania poprawnej wymowy głosek ustnych i nosowych.
Samogłoski są doskonałymi sprzymierzeńcami w nauce czytania. W języku polskim jest ich osiem, sześć ustnych [ a o, u, i, e, y] oraz dwie nosowe [ ą, ę]. Szczególnie ustne dają się dowolnie wydłużać przy wybrzmiewaniu i są dobrze słyszalne. Pojawiające się dźwięki są, przynajmniej częściowo, niezależnie od układu artykulacji, takich jak usta i języczek. Proponuję na zachętę ćwiczenia w formie zabawy, aby dziecko mogło zauważyć to zjawisko.
Powodzenia Kochani Rodzice!
JAK UTRWALAĆ PRAWIDŁOWĄ WYMOWĘ W DOMU?
1. KONTAKT Z LOGOPEDĄ
Pierwszym i obowiązkowym punktem każdej terapii logopedycznej jest wizyta i konsultacje logopedyczne. To logopeda po badaniu powinien zdiagnozować dziecko i wskazać nam, jaki rodzaj ćwiczeń powinniśmy kontynuować w domu. Stały kontakt z logopedą pozwoli na bieżąco kontrolować rozwój i postępy dziecka.
2. NAUKA POPRZEZ ZABAWĘ
Wybierz dla dziecka najbardziej atrakcyjną formę ćwiczeń. Możesz użyć przygotowanych wraz z nim materiałów, kupić gotowe gry lub książeczki do wypełniania, albo skorzystać z gier online. Dobrym sposobem jest różnicowanie ćwiczeń, tak by pobudzać ciekawość dziecka, a co za tym idzie...jego chęć do nauki.
3. MOTYWACJA
Ponoć najtrudniej zmotywować do ćwiczeń nie dzieci, ale rodziców. Postaraj się zaplanować określoną ilość czasu w tygodniu, który poświęcicie wraz z dzieckiem na ćwiczenia. Jeśli motywacja maleje, warto poszukać nowych materiałów lub więcej czasu poświęcić na ich przygotowanie. Samodzielnie wymyślone zabawy na pewno pomogą rozbudzić motywację
4. WYKORZYSTAJ KAŻDĄ OKAZJĘ DO ĆWICZEŃ
Wprawdzie dobrze jest zapewnić optymalne warunki do nauki, ale czasem sytuacja samo prosi się o wykorzystanie. Pozwól dziecku w ramach ćwiczeń oblizać talerz. Na zakupach pobawcie się w szukanie nazw produktów zawierających ćwiczoną głoskę. Podczas spaceru dmuchajcie razem dmuchawce a w kąpieli bańki mydlane.
5. NAGRODY
Każdy lubi być nagradzany za swoją pracę. Nawet najmniejszy sukces nagródź pochwałą. Możecie stworzyć plan, w którym po każdych zajęciach uzupełnicie jedno okienko. Komplet zapełnionych okienek pozwoli maluchowi np. zadecydować, jak spędzicie sobotnie popołudnie.
6. DOBRY PRZYKŁAD
Ćwicz razem z dzieckiem. Robienie głupich minek przed lustrem nie tylko pomoże ćwiczyć buzię, ale doskonale wzmocni Waszą więź. Postaraj się mówić wyraźnie, to dzięki Twojej prawidłowej wymowie terapia może być o wiele bardziej efektywna.
7. CIERPLIWOŚĆ
Pamiętaj, że na rezultaty musicie zapracować. Czasem mija sporo czasu zanim pojawią się pierwsze efekty. Nie zniechęcaj się, Wasza praca na pewno zaowocuje.
Literatura ,,Szumi Mi”
Anna Jama-Wach
Brulion logopedyczny do ćwiczeń Ż/RZ praktyczny
Wydawnictwo Skrzat Kraków 2014
"Dźwięki naszego otoczenia" to pozycja wydawnictwa HARMONIA przeznaczona dla dzieci, które dzięki niej miały możliwość nauczyć się czegoś nowego, doskonalić swoje zdolności słuchowe w formie zadaniowej i zabawowej. Celem Quizu było:
- doskonalenie percepcji słuchowej i wzrokowej,
- usprawnianie zdolności koncentracji uwagi,
- poszerzanie wiedzy małego człowieka,
- doskonalenie umiejętności komunikowania się
Zagadki obrazkowo-dźwiękowe dotyczyły rzeczy znanych i bliskich dziecku, takich jak czynności higieniczne czy odgłosy z ulicy. Dzięki nim można jednak poszerzać wiedzę małego człowieka. Układając obrazki, dzieci mogły usłyszeć dźwięki, których do tej pory nie znało, np. odgłos pisania na maszynie. Rozwiązywanie zagadek było także doskonałym wstępem do rozmowy z dziećmi. Dla przykładu: zagadka z odgłosami samolotu może pomóc rodzicom w przygotowaniu dziecka do lotu na wakacje.
Literatura
1. Konopska. L., Wymowa osób z wadą zgryzu, Szczecin: Wydawnictwo Media Druk, 2007, Rozdział
1.2.2.4. Wspólne uwarunkowania wad zgryzu i wad wymowy.
2. Zadarska M.[i in.]., 0cena wad zgryzu u dzieci w wieku przedszkolnym usprawnianych
logopedycznie z powodu wad wymowy [W:] Diagnoza i terapia w logopedii, Warszawa :Dom
Wydawniczy ELIPSA, 2008
3. Cieszyńska J. 0rłowska-Popek Z., Korendo M., Nowe podejście w diagnozie i terapii
logopedycznej – metoda krakowska, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu
Pedagogicznego, 2010
4.Porayski-Pomsty J. (red.), Diagnoza i terapia w logopedii, Warszawa: Dom Wydawniczy ELIPSA,
2008, Rozdział 2.Profilaktyka logopedyczna w świadomości rodziców dzieci w wieku
Przedszkolnym.
5. Ostapiuk B., Warunki skuteczności logopedycznej terapii dyslalii ankyloglosyjnej.
Nieopublikowana praca doktorska. Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej,
Warszawa 2000
6. Pruszkiewicz A., Zaburzenia mowy i języka. W: Foniatria Kliniczna, PZWL. Warszawa, 1992
7. Balejko.A., Jak pokonać trudności w mówieniu, czytaniu i pisaniu, Białystok: [Wyd.
Logopedyczne], 1999
Związek przyczynowo-skutkowy wad zgryzu i wad wymowy.
W życiu codziennym łatwo jest zaobserwować, że większość osób z wadami zgryzu i ustawienia zębów ma wymowę normalną. Częste są wypadki, że nawet przy znacznych zniekształceniach zgryzowych wymowa jest prawidłowa. Anomalie w ustawieniu zębów i budowie szczęk oraz gotyckie podniebienie są raczej czynnikami predysponującymi w powstawaniu dyslalii, choć znane są przypadki zupełnie prawidłowej artykulacji w znacznych wadach zgryzu.
Tkanki miękkie i twarde zespołu twarzowo-szczękowego tworzą zarówno narząd żucia jak i część obwodowego aparatu wymowy, dlatego czynniki (rozwojowe lub genetyczne) powodujące zmiany morfologiczne i czynnościowe w narządzie żucia działają także na obwodowy aparat wymowy. Czynniki te występują pojedynczo lub zespołowo, wzajemnie na siebie wpływając. Działają z odmienną siłą i czasem trwania na różne tkanki w różnych okresach rozwojowych, odmienna też jest na ich działanie podatność osobnicza a zdarza się również, że odmienny jest także rodzaj powstającego zaburzenia. Ten sam czynnik uszkadzający (ich zespół) może być przyczyną wady zgryzu i wady wymowy. O przyczynie wady wymowy można wnioskować z dużym prawdopodobieństwem w przypadku anatomicznych wad wrodzonych. Wrodzonym wadom zgryzu, jak i tym wcześnie nabytym, wtórnie towarzyszą jednak zaburzenia czynnościowe. Nieprawidłowe czynności, które występują w już nabytej wadzie zgryzu mogą nasilać zmiany morfologiczne, jak również wpływać na wymowę. Nie można też wykluczyć wpływu wtórnych zmian morfologicznych na jakość pozycji i ruchów artykulacyjnych. Z drugiej strony -zaburzenia czynnościowe mogą być przyczyną wady wymowy, jak i nabytych wad zgryzu. Jest rzeczą bezdyskusyjną, że każdy element zespołu twarzowo-szczękowego dynamicznie kształtuje środowisko narządu żucia i obwodowego aparatu wymowy, ale jednoznaczne określenie związku przyczynowo-skutkowego między wadami zgryzu i wadami wymowy, co podkreśla wielu autorów, jest niezwykle trudne na wspólne środowisko strukturalne.
W literaturze medycznej można znaleźć sprzeczne opinie na temat współzależności pomiędzy występowaniem wad zgryzu i wad wymowy. Jedni autorzy uważają, że wady zgryzu są przyczyną nieprawidłowej artykulacji, inni z kolei, że ,,przetrwała niemowlęca wymowa” może doprowadzić do powstania pewnych zaburzeń zębowo – zgryzowych.
Zwolennikami pierwszej teorii są logopedzi, podkreślający wpływ wszelkich nieprawidłowości w budowie narządów mowy (w tym także wad zgryzu i innych anomalii w zakresie uzębienia) na wadliwą wymowę niektórych głosek. 0rtodonci natomiast za przyczynę niektórych wad zgryzu zwykli winić:
1. nieprawidłowe układanie języka w czasie wymowy, kiedy spółgłoski [t, d, n, s, z,
c, dz ] wymawiane są z językiem wsuniętym między przednie zęby;
2. przetrwały niemowlęcy sposób połykania;
3. nieprawidłową, poprzednią pozycję spoczynkową języka, często współistniejącą
z nawykowym oddychaniem przez usta. Istnieje też teoria, że w powstawaniu obu
nieprawidłowości – wad zgryzu i seplenienia – odgrywają rolę te same
czynniki.
Potrzeba pionizacji spoczynkowej i połykowej języka.
Podobnie jak inne czynności związane z przyjmowaniem pokarmów, także i połykanie rozwija się w pewnej sekwencji. U noworodków i niemowląt charakteryzuje je styczność języka z wargami, co ma związek z fizjologiczną dysproporcją wielkości języka w stosunku do zbyt małej przestrzeni jamy ustnej. Takie zespolenie językowo-wargowe występuje także podczas pozycji spoczynkowej. Podczas połykania niemowlęcego, zwanego trzewnym, język jest wysunięty do przodu i umieszczony między dziąsłami, a jego koniec wystaje i styka się z wargami. Żuchwa jest ustabilizowana przez mięśnie ustno-twarzowe, jak również przez kontakt języka z wargami. Ruchy perystaltyczne zaczynają się już w przedsionku jamy ustnej. Przekrój poprzeczny pokazuje, że język jest ustawiony nisko, a na języku tworzy się bruzda. Połykanie jest umiejętnością bardzo ważną, jest to szereg odruchów umożliwiających przyjmowanie pokarmów, śliny.
Każdy noworodek rodzi się z tyłozgryzem fizjologicznym. W trzewnym (niemowlęcym) typie połykania szczęka i żuchwa pozostają otwarte tworząc tkz. szparę spoczynkową, którą wypełnia język. Wały dziąsłowe są półkoliste i podczas zwarcia żuchwy ze szczęką stykają się ze sobą w tylnych odcinkach. Język w tym czasie wykonuje wyłącznie ruchy poziome, w momencie zwarcia wałów dziąsłowych. Niemowlęcy typ połykania możliwy jest dzięki skurczom mięśni warg, w niewielkim stopniu mięśni pierścienia gardłowego. W tym okresie rozwoju dziecka koniuszek języka pozostaje w stałym kontakcie z wargą dolną, nawet w czasie spoczynku. W przesuwaniu wyssanego pokarmu aktywny udział bierze język. Język to narząd, który decyduje o ostatecznym kształcie artykulacyjnej strony mowy. Umiejętność pionizowania końca języka stwarza warunki do poprawnej artykulacji. Nieprawidłowe połykanie, bez pionizacji języka ma ujemny wpływ na zgryz dziecka oraz jego wymowę.
Karmienie piersią dzięki harmonijnej pracy wszystkich mięśni twarzy jest jedną z głównych pobudek czynnościowych dla pomyślnego wzrostu i kształtowania się narządu żucia.
0druch ssania wyraża się rytmicznymi, posuwistymi poprzednimi ruchami żuchwy oraz w ruchach języka przy współudziale warg, policzków i podniebienia wielkiego. Podczas ssania piersi, napięte wargi niemowlęcia rozchylają się w celu objęcia brodawki, górna warga wywija się ku górze, natomiast dolna ku dołowi. Układ ust jest niezbędny do późniejszej prawidłowej wymowy głosek: sz, ż, cz, dż, ś, ź, ć, dź, ń, obejmując brodawkę piersi aż po granicę otoczki sutkowej, co zapobiega dostaniu się powietrza do jamy ustnej. Żuchwa, wraz z językiem obniża się i cofa ku dołowi, natomiast przednia część języka przyjmuje kształt rynienki. Układ niezbędny do późniejszej prawidłowej wymowy głosek: s, z, c, dz, tylna wygina się ku górze, opierając się na napiętym w dół podniebieniu miękkim. Układ niezbędny do późniejszej prawidłowej wymowy głosek zmiękczonych, zamykając w ten sposób dopływ powietrza do jamy ustnej ze strony jamy nosowo-gardłowej.
Za równoległym stosowaniem słuchowej i wzrokowej oceny jakości wymowy przemawiają nierozłączność czynności artykulacyjnej i brzmienia głoski (związek przyczynowo-skutkowy). Funkcjonalna nierozłączność między wszystkimi głoskami w systemie fonetycznym każdej osoby (związek systemowej opozycyjności). Funkcjonalna nierozłączność głoski z głoskami poprzedzającymi ją i następującymi po niej w mowie (związek linearnej opozycyjności).
W przednim odcinku jamy ustnej wytwarza się ciśnienie ujemne i powstaje komora ssąca. Z brodawki pokarm zostaje wydobyty za pomocą ruchów języka i żuchwy. Niemowlę przyciska szyjkę brodawki do górnego wałka dziąsłowego końcem języka, równocześnie wysuwając i unosząc żuchwę do góry. Wytrysk mleka następuje w wyniku zagryzienia dolnym wałem dziąsłowym szyjki brodawki.
1.Mleko nie gromadzi się w jamie ustnej, lecz jest natychmiast przesuwane do gardła za pomocą ruchów języka i mięśni dna jamy ustnej.
2.Niemowlę nie przerywa ssania przy połykaniu i oddychaniu. Jest to możliwe dzięki wysokiemu ułożeniu krtani oraz dzięki tylnemu zamknięciu jamy ustnej(zbliżenie podniebienia miękkiego z nasadą języka). Ssanie jest czynnością ciągłą o charakterze rytmicznym.
3.Dla rozwoju fizjologicznego oddychania przez nos zasadnicze znaczenie ma nie przerywanie oddechu podczas ssania.
4.Poprzez ruchy żuchwy polegające na obniżaniu i cofaniu, podnoszeniu i wysuwaniu oś(ruchy typowe dla czynności żucia) dostarczane są bodźce wzrokowe, czynnościowe i kształtotwórcze w rozwoju twarzy i całego narządu żucia.
5.Praca mięśni wysuwających i podnoszących żuchwę dostarcza bodźców wzrokowych i kształtuje prawidłowy rozwój zgryzu, wyprowadzając żuchwę z tyłożuchwia fizjologicznego do pozycji prawidłowej.
6.Opór jaki stawia brodawka piersiowa przy nagryzaniu pobudza niemowlę do wysiłku, żucia, zostaje odpowiednio przygotowany do funkcji żucia pokarmów stałych.
7.Dla wzrostu i kształtowania podniebienia twardego gra zespołu mięśni, doprowadzającym do wytworzenia komory ssącej. Pod wpływem ciśnienia następuje resorpcja podniebienia od strony jamy nosowej i jego prawidłowe ukształtowanie.
8.Bogata motoryka języka dostarcza licznych bodźców czynnościowych szczęce i żuchwie od strony jamy ustnej, prawidłowo je kształtując.
9.Rozwija się i wzmacnia mięsień okrężny ust oraz inne mięśnie żwaczowe. Kształtują się mięśnie mimiczne twarzy.
U niemowlęcia w połykaniu biorą udział wszystkie mięśnie twarzy, język jest wysunięty do przodu, mięsień okrężny ust napięty (bez napinania mięśni żujących).
Połykanie niemowlęce polega na wsunięciu się płaskiego języka między wałki dziąsłowe (później między zęby), kontakcie czubka języka z wewnętrzną stroną warg (tzw. zespolenie wargowo-zębowe) i napięciu mięśnia okrężnego ust. W ten sposób połykają dzieci do ok.3 roku życia. Potem infantylny typ połykania przekształca się w dojrzały.
Karmienie w sposób naturalny jest podstawowe dla kształtowania ruchów artykulacyjnych. Wpływa stymulująco na sprawność aparatu artykulacyjnego, ponieważ akt ssania rozwija wszystkie mięśnie twarzy, języka oraz warunkuje prawidłowy sposób oddychania przez nos, a te sprawności są podstawą dalszego rozwoju mowy.
Po wyrośnięciu pierwszych zębów trzonowych zanika aktywność zębów mlecznych i wyrostków wysklepia podniebienie i pogłębia jamę ustną stwarzając równocześnie zwartą przeszkodę w przemieszczaniu się języka do przodu. Powstają tym samym warunki dla ruchów końca języka w pionie i przekształceniu się niemowlęcego sposobu połykania w połykanie typu dorosłego.
W okresie wyrzynania się zębów mlecznych typ połykania zostaje zastąpiony typem dojrzałym (somatycznym), w którym żuchwa unoszona jest przez mięśnie żwacze, język dotyka podniebienia a zęby się stykają.
Właściwe jest zaprzestanie aktywności mięśni warg (wargi są rozluźnione), język opiera się o wyrostek zębodołowy za zębami siecznymi górnymi, a zęby trzonowe są zwarte. Jednak dopóki nie zaniknie odruch ssania, nie wykształci się dorosły typ połykania.
W przypadku przetrwania niemowlęcego typu połykania język jest umieszczony między powierzchniami zgryzowymi zębów szczęki i żuchwy.
0d momentu wypełnienia łuków dziąsłowych zębami, co następuje około roku życia, język nie powinien opuszczać jamy ustnej. Język zalegający lub wsuwany ciągle między zęby uniemożliwia dziecku prawidłowe połykanie śliny i pokarmów.
Język, któremu brak tendencji do unoszenia się, spowoduje przetrwanie infantylnego niemowlęcego typu połykania. Takie połykanie odbywa się z towarzyszącym napinaniem warg, skurczem mięśnia bródowego, bez udziału mięśni dna jamy ustnej.
Dla przykładu: ssanie smoczka, kciuka może opóźnić pionizację języka niezbędną do prawidłowej realizacji wielu fonemów spółgłoskowych (wada wymowy), a także zahamować wzrost w wymiarze pionowym przedniego odcinka łuków zębowych (wada zgryzu); stała lub okresowa niedrożność nosa jest przyczyną ustnego toru oddechowego (wada zgryzu) oraz braku spoczynkowej i połykowej pionizacji języka (wada wymowy); powiększone migdałki podniebienne są przyczyną doprzedniej, niskiej spoczynkowej pozycji języka, ograniczają także przestrzeń artykulacyjną (wada zgryzu i/lub wada wymowy); krzywica, jako choroba ogólna organizmu może być przyczyną zgryzu otwartego całkowitego, a nieprawidłowe nawyki mięśniowe współwystępujące z tą wadą (wadliwa pozycja spoczynkowa i połykowa języka, nienormatywne ruchy artykulacyjne języka) mogą być wynikiem procesu adaptacji do wadliwej budowy anatomicznej.
Niemożność pionizacji języka rzutuje też na artykulację niektórych głosek, szczególnie przedniojęzykowych, których artykulacja ulega zdeformowaniu np. międzyzębowa wymowa głosek: t, d, n, l, r, s, z, c, dz.
Dziecko w wieku 3 lat prawidłowo powinno połykać ślinę, jak i inne pokarmy stałe i płynne końcem języka ukierunkowanym do podniebienia.
Bardzo ważne jest utrzymanie języka przez cały akt połykania na podniebieniu, a nie tylko w jego fazie początkowej.
Szczególnie istotne jest, aby funkcja połykania była właściwa przed wymianą przednich zębów mlecznych na stałe. Brak siekaczy stwarza szczelinę prowokującą język do wciskania się w nią, powoduje utrwalenie istniejącego nieprawidłowego połykania lub jego nawrót. Wrastające zęby stałe są przemieszczane lub język swoją ciągłą obecnością uniemożliwia osiągnięcie płaszczyzny zwarcia.
Dzieci w wieku przedszkolnym mają często problemy z pionizacją języka (jego ruchami w płaszczyźnie pionowej) i opieraniem czubka języka o podniebienie, które jest jego normalną pozycją spoczynkową.
Język albo zalega płasko na dnie jamy ustnej, albo wychodzi poza łuk zębów. W tym drugim przypadku usta dziecka są uchylone. 0ba zjawiska są bardzo niepożądane. Ich negatywne zjawiska obserwujemy w trzech płaszczyznach: anatomicznej, fizjologicznej oraz artykulacyjnej.
Często dochodzi do wad zgryzu: przodozgryzu (w przypadku międzyzębowego ułożenia czubka języka). 0d momentu łuków dziąsłowych zębami, co następuje około 3 roku życia, język nie powinien opuszczać jamy ustnej.
Język zalegający lub wsuwany ciągle między zęby uniemożliwia dziecku prawidłowe połykanie śliny i pokarmów.
Połykanie typu dorosłego (dojrzałego) warunkuje z kolei prawidłowość przebiegu artykulacji. Duża powtarzalność (około 1500 razy na dobę) gwarantuje jednocześnie sprawność kinetyczną i precyzję ruchów w czasie różnicowania poszczególnych szeregów głosek przedniojęzykowych.
Wszelkie utrudnienia w wytworzeniu się dojrzałego stereotypu połykowego przekształcają język w czynnik deformujący prawidłowe stosunki zębowo-szczękowe, jak też mają ujemny wpływ na poprawność wymowy. Wada zgryzu i artykulacji wynika z niewłaściwej funkcji języka zobowiązuje do rozpoczynania leczenia od nauki właściwego sposobu połykania. Najlepsze wyniki uzyskuje się, zaczynając ją w okresie zbliżonym do czasu zmiany płaskiego niemowlęcego typu połykania na połykanie z końcem języka ułożonym na podniebieniu.
Prawidłowe połykanie powinno być dobrze opanowane do rozpoczęcia się wymiany zębów przednich mlecznych na stałe. Szpara po zębie lub zębach mlecznych powstała przed wyrżnięciem się zębów stałych stanowi bodziec do ciągłego wciskania końca języka w to miejsce, co może przyczynić się do utrwalenia nieprawidłowego połykania i wad artykulacyjnych. Anomalie w ustawieniu zębów i budowie szczęk oraz gotyckie podniebienie są raczej czynnikami predysponującymi w powstawaniu dyslalii, choć znane są przypadki zupełnie prawidłowej artykulacji w znacznych wadach zgryzu.
Dla uzyskania trwałej i szybkiej zmiany kierunku przesuwania końca języka należy wyeliminować utrudnienie w postaci oddychania przez usta. U dzieci oddychających ustami i z połykaniem typu niemowlęcego stwierdza się charakterystyczne wady wymowy-zniekształceniu ulegają te głoski, do których realizacji niezbędna jest wertykacja końca języka. Najczęściej mamy do czynienie z seplenieniem, szeplenieniem i międzyzębową realizacją głosek t,d, n oraz mało lub wcale niewerbalnym r, obok parasygmatyzmu głosek syczących z ciszącymi i szumiącymi.
Zdecydowanie najczęściej występującą wadą wymowy u dzieci jest seplenienie międzyzębowe. Dzieci realizują głoski detalizowane z czubkiem języka wsuniętym między zęby. Spora grupa dzieci wymawia głoskę r w podobny sposób; powstaje ona przy drganiach czubka języka wsuniętego między zęby. Ta wada wymowy nazywa się reraniem międzyzębowym.
Oddychanie to niezbędna czynność fizjologiczna. Prawidłowe oddychanie jest podstawą dobrej wymowy.
0ddychanie to przede wszystkim rola jamy nosowej. Decyduje o ułożeniu żuchwy i języka. Udrożnienie jamy ustnej dziecka tuż po urodzeniu powoduje przemieszczenie żuchwy wraz z językiem do dołu i ku przodowi. 0dciągnięcie języka od tylnej ściany gardła pozwala na przedostanie się powietrza przez nos do krtani, tchawicy i w końcu do pęcherzyków płucnych. Nowo narodzone dziecko może oddychać tylko przez nos. Później dopiero zyskuje umiejętność oddychania przez usta.
Właściwy tor oddychania przebiega następująco: pobór powietrza (oczyszczone, nawilgocone, ogrzane) język czubkiem dotyka wałka dziąsłowego, wydech ustami. Przy nieprawidłowym oddychaniu ustami język spoczywa biernie na dnie jamy ustnej.
W czasie spoczynku powinniśmy oddychać torem nosowym. Podczas oddychania przez nos powietrze jest nawilżane, oczyszczane i ogrzewane, co stanowi pierwszą barierę dla infekcji. Nieprawidłowe jest oddychanie przez usta. Jego przyczyny mogą być różne: np. stałe infekcje kataralne, krzywa przegrodowa nosowa, przerost migdałków podniebiennych, przerost migdała gardłowego, ciała obce w jamie nosowej, zarost nozdrzy tylnych, nieprawidłowe funkcjonowanie podniebienia miękkiego, makroglosja, nieprawidłowe nawyki i inne.
0ddychanie jest czynnością ważną dla poprawnego mówienia, a także dla prawidłowego rozwoju aparatu artykulacyjnego. Inaczej oddychamy podczas spoczynku (wdech i wydech wykonuje nosem, inaczej podczas mówienia, ponieważ powietrze wydychane podczas mówienia, wdychane jest głównie ustami, częściowo nosem, a wydychanie ustami lub nosem w zależności wypowiadania dźwięków mowy.
Ważnym czynnikiem komunikatywności żywej mowy jest płynność wypowiedzi, regulowanie prawidłowym, szybkim wdechem i długim, możliwie równomiernym wydechem, po którym odbywa się proces udźwiękowienia całości myślowej. Dzieci w wieku przedszkolnym (3-4 letnim najczęściej nie wykazują jeszcze w dłuższych wypowiedziach całkowitego zautomatyzowania tego procesu, stąd obserwujemy jak ,,zachłystują się powietrzem’’ podczas recytacji wiersza lub w czasie wypowiadania dłuższych zdań, zanikają końcówki wyrazów lub sylaby początkowe.
Oddychanie przez usta może nie tylko zaburzać rozwój artykulatorów, ale prowadzić do poważnych schorzeń całego organizmu. Wpływ oddychania na czaszkę twarzową rozpoczyna się od pierwszego oddechu noworodka. Patologiczne oddychanie przez usta przyczynia się do powstania zaburzeń zgryzowych w postaci tyłozgryzów, zwężenia szczęki i zmian w stawie skroniowo-żuchwowym.
Dziecko oddychające przez usta jest narażone na częste przeziębienia, gdyż powietrze zimne, nie oczyszczone przenika bezpośrednio do płuc. Podczas oddychania przez usta powietrze nie dociera do położonych głębiej pęcherzyków płucnych i krew jest słabo dotleniona. Dziecko nie dotlenione jest blade, śpi niespokojnie, nie chce się bawić oraz ma złą przemianę materii.
Przyczyną patologicznego oddychania przez usta może być całkowita lub częściowa niedrożność przewodów nosowych i jamy nosowo-gardłowej. Całkowita niedrożność nosa występuje bardzo rzadko, natomiast częściowa bardzo często. Spowodowana może być stanami zapalnymi błony śluzowej nosa, gardła, górnych dróg oddechowych, skrzywieniem przegrody nosa, stanami zapalnymi i przerostem migdałków podniebiennych i migdałka gardłowego.
Oddychanie patologiczne przez usta trwające ponad rok wpływa upośledzająco na rozwój klatki piersiowej, narządu krążenia i oddychania, narządu żucia i czaszki twarzowej, a także prowadzi do obniżenia napięcia mięśni okołowargowych i płaskiego ułożenia języka na dnie jamy ustnej.
Często występują nieprawidłowości anatomiczne w budowie twarzoczaszki, podniebienie gotyckie, hipotoniczność warg, obniżenie sprawności mięśni języka i brak jego pionizacji, anomalie zgryzowe, wady wymowy oraz kłopoty z jedzeniem (dzieci oddychające przez usta są niejadkami, męczą się podczas czynności jedzenia, gdyż przeszkadza im ono w oddychaniu).
W zależności od rodzaju karmienia różny jest sposób oddychania dziecka. Oddech spoczynkowy dla życia (wdech i wydech przez nos) i oddech fonacyjny (wdech i wydech przez usta) zaprogramowane jest dla karmienia naturalnego. Rytmiczność oddychania jest zsynchronizowana z rytmicznością ssania i połykania. W czasie połykania zatrzymana jest czynność oddechowa a w czasie wdechu-połykania. Zmiana sposobu karmienia na sztuczne powoduje istotne następstwa na poziomie oddychania. W czasie karmienia smoczek w jamie ustnej utrzymuje wargi a nie dziąsła, które nie mają możliwości szczelnego jej zamknięcia.
Konieczność zachowania rytmiczności oddychania i połykania zmusza dziecko do przerwania ssania (po kilku połknięciach, aby najkrótszą a więc ustną drogą wziąć oddech). W ten sposób następuje torowanie dróg niefizjologicznego sposobu oddychania przez usta, który jest jednoznaczny za spoczynkowym. Ułożenia spoczynkowe narządów (języka, warg, podniebienia) pozostaje takie, jak przy karmieniu-język na dnie jamy ustnej, wargi rozchylone.
Najlepsze, najbardziej wydajne oddychanie, to oddychanie przeponowe. Tzw. podparcie oddechowe, to szczególna forma oddychania przeponą. Umiejętność oddychania przeponowego z podparciem oddechowym pozwala na regulowanie oddechem tak, aby stał się aktywny. Polega to na świadomym przedłużeniu fazy wydechowej i jednocześnie najwolniejszym przesuwaniu przepony mięśnia ku górze. Ilość powietrza zapasowego warunkuje czas trwania fonacji a to z kolei decyduje o możliwości wypowiedzi na jednym wydechu wypowiedzi o określonej długości.
Wartości pojemności płuc może się wiązać z typem oddychania:
-Oddychanie piersiowe, inaczej żebrowo – obojczykowe - podczas wdechu poszerzają się głównie obszary klatki piersiowej, następuje uniesienie ramion i łopatek. W dalszej fazie oddychanie brzuszne. Tor taki nie jest prawidłowy.
-Oddychanie żebrowo-brzuszne całościowe, podczas wdechu następuje równomierne poszerzanie objętości całej klatki piersiowej wspomagane niewielką pojemnością przepony. Tor taki jest optymalny dla prawidłowej pracy narządów głosu.
Oddychanie dzielimy jeszcze na:
- statyczne (spoczynkowe),
- dynamiczne (w czasie mowy i śpiewu)-jest to odruch nabyty, kontrolowany przez
naszą świadomość.
Oddychanie dynamiczne różni się od statycznego tym, że jest asynchroniczne, tor brzuszny wyprzedza tor piersiowy, wydech jest wydłużony 1:6 w stosunku do oddychania spoczynkowego, zmniejsza się ilość oddechów, wdech i wydech odbywa się przez usta (brak przerw w oddychaniu) i amplituda oddechów zwiększa się (klatka piersiowa rusza się bardziej).
Nie wszystkie jednak dzieci, szczególnie te małe do 3-4 roku życia, są samodzielne opanować trudny piersiom brzuszny typ oddychania. W takich przypadkach ćwiczenia oddechowe prowadzi się wyłącznie w formie zabawy.
Proponuję dziesięć zasad profilaktyki logopedycznej dla rodziców. Celem jest uświadomienie konieczności ich przestrzegania jako warunek niezbędny do realizacji celów profilaktyki logopedycznej i włączenie rodziców do wszelkich działań na rzecz dzieci.
Oto wspaniałe zasady:
1. ,,Włącz się” do świadomej i systematycznej obserwacji dziecka.
2.Analizuj przyrost jego umiejętności językowo-komunikacyjnych, komunikacyjnych w przypadku słabego przyrostu - skontaktuj się z zaufanym specjalistą â lekarzem pediatrą, logopedą, nauczycielem.
3. Zawsze mów zrozumiale do dziecka â bądź najlepszym przykładem starannej mowy i wymowy â ucz je powtarzać.
4. Często nagradzaj dziecko â uśmiechem, gestem, słowem, ale też wyznaczaj ,,granice’’.
5. Jak najwcześniej osłuchaj dziecko ze słowem czytanym â naucz je obcować
z książkami i dbaj o nie.
6. Często żartuj z dzieckiem, ucz je wyliczanek i prostych piosenek.
7. Zapewnij dziecku wiele okazji do ruchu i pracy twórczej â stwórz warunki do rysowania i malowania.
8. Dbaj o odpowiednią dietę dziecka â zróżnicowaną, wzbogaconą o witaminy, mikro-i makroelementy.
9. W razie obserwowanych trudności rozwojowych, edukacyjnych dziecka, pamiętaj o konsultacji z pedagogiem lub psychologiem.
10 .Szanuj indywidualność dziecka i ucz je samodzielności w każdej
dziedzinie życia.
Logopeda proponuje:
1. Zestaw ćwiczeń usprawniających motorykę narządów artykulacyjnych.
2. Program Profilaktyki Logopedycznej.
3 .Wyszukiwanki -Utrwalanki - Wierszyki utrwalające prawidłową
wymowę głosek szumiących.
1.Zestaw ćwiczeń usprawniających motorykę narządów artykulacyjnych przeznaczony jest głównie dla dzieci w wieku przedszkolnym. Polecam rodzicom wszystkich dzieci, u których proces kształtowania się mowy nie został zakończony, celem jego stymulacji. Mowa jest najbardziej charakterystyczną i istotną cechą człowieka. Dzięki tej umiejętności, typowej jedynie dla naszego gatunku, możemy porozumiewać przy pomocy pojęć, czyli symboli. Związana jest z ogromnym obszarem działań każdego człowieka i w istotny sposób wpływa na kształtowanie się jego osobowości. Wśród wielu aspektów mowy opanowanie właściwej techniki mówienia, wyraziste wymawianie głosek i słów jest niezbędnym warunkiem jej prawidłowego funkcjonowania.
Kształtowanie się mowy rozpoczyna się już w okresie płodowym (powstaje wówczas cały mechanizm umożliwiający uczenie się dźwięków: mózg, narządy artykulacyjne, narząd słuchu). Jednakże uwarunkowania genetyczne nie wystarczą, aby dziecko nauczyło się werbalnej komunikacji z otoczeniem. Dziecko musi uczyć się mowy i uczy się jej od swego najbliższego środowiska. Pod koniec wieku przedszkolnego następuje upodobnienie wymowy dziecka do społecznie przyjętego wzoru. Dosyć często jednak, z powodu różnorodnych przyczyn, proces ten zostaje zahamowany bądź zaburzony. 0bjawia się to mniejszymi lub większymi odchyleniami w wymowie, noszącymi nazwę dyslalii. Poprawna wymowa daje dziecku większą szansę na sukces szkolny i pozwala uniknąć niepotrzebnych stresów. Należy pamiętać, że nieprawidłowości artykulacyjne utrudniają nie tylko sytuację szkolną dziecka, ale i środowiskową â są bowiem powodem drwin ze strony rówieśników, czego następstwem mogą być zaburzenia zachowania dziecka z wadą wymowy. Prawidłowa wymowa ma również wpływ na procesy percepcyjne, w szczególności na naukę czytania i pisania, dlatego należy starać się, aby zaburzenia artykulacyjne zostały skorygowane, zanim dziecko pójdzie do szkoły.
2. Program Profilaktyki Logopedycznej.
Mówienie to naturalna potrzeba każdego człowieka. Jest to jednak trudna sztuka. Dziecko nie od razu potrafi wspaniale i pięknie mówić. Przygotowuje swoje narządy artykulacyjne do tej czynności już od pierwszych dni życia. Na każdym etapie rozwoju mowy należy wspierać dzieci w ćwiczeniach podnoszących sprawność ich narządów artykulacyjnych: języka, warg, żuchwy, policzków i podniebienia miękkiego.
Przygotowany program profilaktyczny dla dzieci pięcioletnich i sześcioletnich ma na celu przygotowanie dzieci do prawidłowej realizacji zaburzonych głosek. Doskonalenia i utrwalania motoryki narządów artykulacyjnych. Zestaw ćwiczeń przygotowawczych do prawidłowej realizacji zaburzonych głosek, to ćwiczenia prowadzone w formie zadaniowej i zabawowej. Etap przygotowawczy, czyli przygotowanie narządów artykulacji do wykonania konkretnych układów artykulacyjnych obowiązujących przy prawidłowej wymowie głosek.
Etap przygotowawczy wymaga udziału rodziców dziecka. To, czego nauczy się dziecko na terapii logopedycznej, ćwiczenia powinny być systematycznie powtarzane w domu.
3. Wyszukiwanki â Utrwalanki , to przede wszystkim zestaw wierszyków utrwalających prawidłową wymowę głosek szumiących.
Szanowni Rodzice!
Część zawartych ćwiczeń można z powodzeniem wykorzystać w pracy z dziećmi w domu. Materiały udostępnione są na terenie przedszkola.